Entri Populer

Senin, 09 Mei 2011

MARGASATWA

M A R G A S A T W A
AL – TAJRU FLORA & FAUNA
Oleh : Shaff Ra Alisyahbana Dt. Malako


Kalou dibaokkan ka baso Nasional, Al-Tajru adolah sabuah perniagaan (juabali). Tapi Al-Tajru nan dimakasuik dalam tulisanko adolah Alam Takambang Jadi Guru. Banyak tando-tando di alam nan takambangko bulieh dijadikan guru untuok kito kasadonyo. Dari sakian banyak tando-tando, ado babarapo tando alam takambang dan khusus dalam tulisanko khusus margasatwa, baiek flora maupun fauna antaro lain yaitu ;

1. CANCEBO , adolah sabanso unggeh nan bajaso dakek manusia karano inyo ma agie tando alah masuok wakatu Mugarib. Hampie satiok hari inyo babuni manyabuik namonyo sandiri yaitu “ cancebo “ ataou “ cancudu “.

2. KALALAWA , nan dalam baso Nasional disabuik kelelawar bajaso ma agie tando wakatu Shubuoh nan ka masuok. Jadi supayo kito jago untuok mandi, manjawek dan shalat Shubuoh.

3. BUNGO PITULO , adolah baso Nasionalnyo gambas atou oyong, dimano satiok masuok wakatu ‘Ashar, bungo pitulo nan rono kunieng tu pasti kambang. Desir Pantai ado bapantun : Alah patang kironyo ari, alah kambang bungo pitulo. Nasib malang kironyo diri, kamano langkah ka die lo. Salain manjadi tando masuok wakatu ‘Ashar, pitulo ma agie contoh dakek manusia untuk mancontoh sikapnyo yaitu waloupun di dalam batarawang, namun dilua tampak rancak basagi.

4. BARANG – BARANG, sajenis pilanduok nan banyak tadapek di tapi banda atou batang ayie mancari makan yaitu manangkok lauok. Sifat nan dicontohkannya adolah “ ka adilan babagi “ samo banyak. Bialah inyo (induok) indak mandapek asakan pambagian samo banyak. Dalam mamutuikan suatu pakaro, inyo indak mamakei system “ balah buluoh “, tapi mamakei system “ dacieng “.

5. SAMUIK , adolah serangga tautamo samuik hitam dimano satiok ma adokan pajalanan, sia nan basuo “ tatap manyapo dan mambari salam “. Mangapo kito manusia nan mampunyoi aka jo pikiran, kadang indak basisapoan apo lei mambari salam.

6. SIKAJUIK, nan baso Nasionalnyo banamo putri malu. Inyo ma agie kaguruan dalam manjago badan diri dimano asa disingguong urang, inyo kucuikkan daun dan manguleikan tangkei daunnyo walaoupun batangnyo panuoeh dek duri sabagei sinjatonyo. Mangapo kito manusia dan baa ka pikieran indak mangana diri dan acok tajarumuih ka nan indak elok ?

7. KARANGGO, yaitu serangga nan barono sirah dan mamelok sarang di ujuong daun manyatukan babarapo daun. Kalou inyo indak disinggunong atou ado kawannyo nan di bunuoh, kawannyo pasti manggigik sia nan manggaduohnyo. Walaoupu mati, inyo tatap manggigik. Ikolah sabuah contoh sifat dimano kalou tasingguong pasti mambela harkat jo martabat diri dan basatu untuok mambasmi kajahatan nan di alami dek sorang kaluarganyo.

8. TAJANG ANOU yaitu bungo dari anou. Waloupun dari mulo inyo lahie tenggi majulang disalo palapa daunnyo, inyo ma agie pangasilan untuok dijadikan niro,tangguli atou gulo. Batambah lamo umuo nan dipakeinyo, batambah marandahkan diri sampei mati tagak batangnyo. Iko mancontohkan sikap bahwa waloupun kito di tingkek tenggi, andaknyo samakin pendek umuo kironyo marandahkan diri dan indak paralu basipat sombong. Tapi, ado juo ka istimewaan tajang anou, dimano satiok urang nan nandak ayienyo supayo mayangnyo di ayun bueikan jo di laek-laukan dan ditokok jo irama lambuik.

9. KATUONG . dalam baso Nasional adolah penyu nan ma agie contoh indak sombong waloupun baratui-ratui banyaknyo, tapi indak heboh bak murei dicabuik ikuo. Tapi, katuong ko ado juo nan istimewa, waloupun inyo indak bulieh dimakan (haram), tapi taluonyo bulieh dimakan, sabab mamanuohi syarat manjadi halal.

10. AYAM , tantu sajo kito tau kasadonyo nan dikecekkan “ manuk “ dek urang Mandaelieng jo Jawa ko. Tautamo ayam batino mancontohkan dalek kito sifatnyo nan indak bulie dicontoh adolah katiki bataluo. Sabuahnyo taluo nan dipancakannyo, ribuik sakulilieng nan disatoi dek ayam jantan nan barado di dakeknyo. Baru saketek harato nan dapek, gaya alah malangak jo mandongak dan langkahpun bak labu dibanam. Iko manunjuokkan kasombongan, apo lei kayo batambah pulo jo kecek gadang nan gaduok kulekah jo kurenah.

11. AMBACANG , ma agieh contoh dakek manusia bahwa di dunie ko bukan rupo jo rono nan diutamokan, tapi adolah hati atuo raso nan di paralukan. Waloupun kuliknyo nan coreing morieng babintiek-bintiek, tapi baunnyo harum dan rasonyo lamak basagu. Jadi, janganlah kito basifat ambacang, lain dilua lain di dalam tapi bialah buruok asa rancak.
12. NYAMUOK adolah mancontohkan sifat mamintak, sabab sabalun inyo manggigik labieh daolu mamintak izin marauong-rauong dakek talingo. Bilo nan didatanginyo indak maizinkan, inyo rela mati ditapiek. Tapi kalou rela inyo mangigik sampei paruiknyo buncik. Manga kito manusia indak mamintak, tapi ma ambiek sajo dan ikolah nan dikatokam “ mancilok “ nan dalam baso kerennyo “ korupsi “.

13. LABA , mancontohkan parangeinyo dimano waloupun gigiktannyo nan sakik, tapi inyo ma agie madu nan bamanfaat bagi kito sabagei ubek. Kalou inyo di paliaro elok-elok, inyo ma agie pangasilan nan lumayan bagi kito. Untuok itu jadilah kito sabagei laba atou tabuan nan manabuoh madu kabaikan di ateh dunie ko.

14. BALOK yaitu sakarek kayu nan alah di arik keda kanan jo ujuong pangkanyo. Waloupun bak mano bantuok di pelok, kalou dirandam ka ayie, nan pangka tatap agak mambanam dan nan ujuong agak marapuong. Iko ma agie contoh bagi kito dimano nan gaek-gaek (pangka) tapap ma agie nasehat jo dorongan supayo nan mudo (ujuong) naiek ka ateh (berasil).

15. MANCIK nan dalam baso Nasional adolah tikus. Kito sadonyo tau mancik mamakan sagalo makanan dan mamakan tanpa sapangatahuan kito alias mancilok. Iko ditamsilkan dakek manusia nan pancilok (koruptor). Tapi waloupun bak itu, mancik jadi tamsilan bagi manusia dalam kahiduikpannya dalam istilah “ kok ka jadi mancik, ketek lei alah bulek ikuonyo “. Kalou manusia nan kabarado tu dari awal inyo alah pangasilan nan maningkek tarui “.

16. ANEI-ANEI adolah sabansi samuik nan sifatnyo mamakan sacaro barondok-rondak. Dicaliek lipektan tatap rancak, tapi didalam alah bakasebu batarawang dimakannyo. Ikolah sifat buruok “ mangguntieng dalam lipektan ” atou “ paga makan tanaman “.

17. LIPE dalam baso Nasional adolah lipas. Paguruan nan di ambiek dari lipe adolah sifatnyo nan manjilek sampei takiki abih sainggo manjadi buah kato “ bak digigik lipe “. Iko manjadi palambang bagi manusia nan rakui jo congok. Nan biasonyo, kalou urang Ranah Nata batamu dan di agie makan minum, waloupun bak mano lapanyo namun ayie nan di mangkuok dan nasi nan di basit atuo angkek-angkek sarati gulei nan di pirieng tapat balabieh. Iko cirri khas urang Nata, tapi kiniko dak ado lai bahkan mintak tambuoh lei.

18. ACEK nan dalam baso Nasionalnyo adolah pacat mancontohkan sifat nan indak elok nan ka kito contoh yaitu maisok darah manusia khususnyo dan bilo inyo alah kanyang, jatuoh sandiri dan manyalamatkan dirinyo untuok tatap batahan hiduik. Iko lah nan banyak kinin nan tajadi yaitu banyaknyo nan ma isok darah mancontoh parangei acek ko. Iko pun alah takilek baliuong di mato kaki yaitu biloa ado jamuan, sasudah makan basiampeh puleh pulang, waloupun sabanyo nan diundangtu bukan untuok makan, tapi mahadiri acara baralek.

19. KUKANG ma agieh contoh dakek kito supayo ado raso malu sabagei tando urang nan baradat jo baiman. Jaman kiniko raso malu tu indak ado lai tautamo dari urang-urang pamain pilem sinetron. Baidu-iduan,paluok-bapaluok, tipu tepok kicuoh mangicuo alah jadi tontonan nan lasap dicaliek, walupun hati bakutuok malieknyo. Lain pulo masalah gaya nan ditirukan dek para bintang idola nan jangga, tapi rancak dimato bin@tang dek karano kurenah tu alah cando nan bakaki ampek tu. Pado saat kini, urang-urang kampuong nan jauoh katimnggalan dari pamikiran maju, alah pandei bak mano caro mancilok, marampok,mambunuoh dan lainnyo dek karano ado tontonan nan indak jadi tuntunan, tapi jadi contoh untuok ditiru. Di Ranah Nata khususnyo alah banyak kajadian nan tingkek tenggi saumpamo kajadian April di bulan April, parampokan di Tabuyuong, pambunuohan di Baronjong, mancilok di Karan Panggautan dan lainnyo, iko adolah bapadoman dari tontonan nan indak ba tuntunan tu.

Ikolah daulu sarapan kito untuk kito ranuongkan dan inok manuongkan supayo kito dapek ma milieh jo mamilah mano nan elok dan mano nan buruok. Apoko kita nandak jadi si Miska nan didalam sinetron tu ? Tasarah.

Sabtu, 07 Mei 2011

ANAK

A N A K
Amanah Nan Allah Kurniakan
Oleh : Shaff Ra Alisyahbana

Anak adolah buah hati pangarang jantuong nan marupokan sibiran tulang palarei damam bagi urangtuo atou nanggaek, sabab anak adolah Amanah Nan Allah Karuniakan dakek sapasang laki bini dan marupokan urang nan dijamin Allah dapek mando’akan nanggaeknyo sabagei Anak Shaleh.
Baiek Ayah maupun Umak maharokkan pakirim dari anaknyo nan Shaleh , dek karano inyo ndak pana sumbayang (Shalat) di wakatu hiduiknyo. Umak asyik baranak ketek dan ayahnyo bakain kotor atou datang bulan. Ambo raso do’a nan dikirmkan dek anak shaleh ko tatulak, sabab indak malakek dek karano tampek bakirim tu ndak tantu alamatnyo do.
Sabananyo anak tu Cuma duo di dunie ko yaitu Anak Shaleh dan Anak Thaleh. Kalou anak thaleh adolah lawan dari anak shaleh dan mungkin ikolah nan dikatokan anak durako tu. Kiniko banyak anak thaleh disababkan kanakalan nang gaek, sabab banyak pulo urangtuo nan indak pana sumbayang, waloupun alah ba anak minantu jo alas an indak ado kasampatan atou banyak karajo, mako di suruoh anak untuok mando’akannyo nanti bilo maningga.
Baiek anak shaleh maupun anak thaleh tadiri dari babarapo anak nan bamacam ragan tabiat dan tingkah lakunyo nan di ibaratkan den alam nan takambang dapek manjadi guru ( Al- Tajru ) bagi kito kasadonyo antaro lain adolah sbb.;

1.ANAK PISANG . iko di ibaratkan kadakek anak shaleh nan salalu patuoh
dakek nan gaeknyo dan that kapado parentah Allah dan Rasulnyo sarato baribadah satiok hari. Calieklah anak pisang nan salalu manguliliengi induok nyo dan manjadi pangganti induoknyo bilo alah babuah. Kasabatangannyo dapek dipagunokan, daun untuok pambangkui,buah untuok di makan, jantuong untuok sayuran, batang untuok kungkuong dapuo,talutuok untuok papik,karisiek untuok paisi gambuong-gambuong,pucuok rokok dan lainnyo. Jadi kasadonyo dapek dipagunokan dan bak itu juolah anak shaleh.

2.ANAK BATU LADO ,nasib iko banyak diterimo dek para orangtuo nan anaknyo basifat anak batu lado. Anak nan indak tahu di untuong ko acok mangacewakan naggaeknyo. Taulah kito sifat anak batu lado nan tega ma nari-nari diateh kasusahan nanggaekny,sakalipun orangtuonyo mangaluakan ayie mato darah inyo tatap baitu juo. Tapi, nan namonyo nanggaek, inyo tatap malinduongi anaknyo bilo alah salasei manari-nari kagadangan hati atou sifatnyo nan sombong.

3.ANAK JANJANG , iko adolah nasib sorang anak nan malang karano nangga eknyo indak mangacuohkannyo,asakan inyo tatap badiri kuat. Calieklah sifat anak janjang, naik turun inyo musti di inja-inja, sadangkan induoknyo di gusuok-gusuok dek urang nan naiek turun tu. Urangtuonyo sampei hati mampadiakan anak-anaknyo diinja dek urang,asakan inyo tatap tagak badiri dan dikusuok orang. Sikap iko banyak nan dilakukan dek urangtuo.

4.ANAK SINAPANG ATOU KATAPAL , iko adolah sifat anak nan indak mangana jaso urangtuo nan manggadangkannyo. Calieklah sifat anak sinapang, jo sombong manukiek kalua tabang licieng antah kamano, tingga baronsong di dakek induoknyo dan inyo indak pana baliek lai. Sifat iko indak bulie ditiru dek anak-anak, kalou inyo nandak manjadi anak shaleh. Sajak lahienyo pai marantou indak pana pulang dan urangtuonyo ala di hitamkannyo. Tingga bamanuong urangtuo bak sinapang tagantuong di dindieng rumah. Iko juo disabuik basifat kacang, kok lah paneh ari, lupo kacang di kuliknyo.

5.ANAK TALEH ampieng samo jo anak pisang, tapi agak manjauoh dari induoknyo, tapi tatap manguliliengi induoknyo. Tapi hati-hati , anak taleh ado garuik gapei awak dipeloknyo dek karano gatah.

6.ANAK CUNGKIL ,iko adolah niat urangtuo untuok mamajukan anaknyo, inyo lacuik untuk bakarajo kareh dan siki bak mano pasti baliek juo ka induok nyo. Jo lacuik lampang mamajukan anaknyo supayo mangalami parubahan hiduik dan akhienyo pasti kumbali kadakek urangtuo ( pulang kampuong ). Anak cungkil mambaok jumlah nilai hasie pandidikan urangtuo, walaupun ukurannya adolah naggaek juo dan inyo diusaokan urang manyambuiknyo.

Tapi jaman kiniko, ado nan kito herankan. Anak nan alah di agieh namo dek nanggaeknyo pado acara Tughun Kaghayie , kini alah dituka jo baso nan indak pandei urangtunyo mambaconyo. Ingeklah anak, cucu ambo kasadonyo, bahwa nanti di Yaumil Mahsyar, bukan namo nan kalian pelok tu nan dicari dek nanggaek kalian, tapi namo nan diagienyo dalam mintak namo jo Jamba Nasi Kunik Panggang Pacak Ayam ( Sunanik Papayam ). Bak itu pulo nanggaek, maso ndak tau parangei anak-anaknyo, sadangkan parangei lampu bisa kito tau.
Yo ndak ???. Satiok jam anam inyo pasti tabanam sainggo kito bakalam-kalam dan kok iduik bana cayonyo bantuok ayam maram dan acok padam mako kito di tangkok kalam. Sia nan talok bakarajo dari pukuo sabaleh malam ka pukuo limo pagi dek karano disitu baru naiek arus listrik, baru bisa baubuongan jo elektrik.
Itulah babarapo tamsilan anak dalam alam takambang jadi guru ( Al- Tajru ) kironya jadi paratian bagi kito sadonyo mamilieh jadi anak shaleh atou anak tholeh. Bahagialah para urangtuo nan mampunyoi anak shaleh nan bisa mando’akannyo dan bahagia juo urangtuo nan indak baranak, karano indak ado patangguongjawaban baranak tu salaku amanah nan Allah kurniakan (ANAK). Kadang,ado nan pacuma sajo nan baranak banyak, tapi indak ado nan pandei untuok mando’akan urantuonyo dek karano indak disiram jo pandidikan Ugamo,samantaro nanggaeknyo jauoh pulo dari Ugamo. Nan sumangek bana nanggaek-gaek bilo ado paringektan Ugamo saumpamo Mauluik, Isro’ Mikraj atuo Halal bihalal, itu basiampeh ma agie sumbangan dan musti labieh lasap dari nan lainnyo. Tapi inyo sandiri indak mangana hiduik nan ka mati, untuok dirinyo sandiri indak ado, sadangkan Allah manyatokan “ Quu anfusakum wa ahlikum Naara ( Jagolah dirimu dan kaluarga,anak binimu dari api Narako). Tasarah.